Militaire Luchtvaart Technologie / Termen

A
- AMRAAM
- ATFLIR: Advanced Targeting Forward-Looking Infra-Red

B
- Booster: Andere naam voor lage druk compressor (LDC) bij bepaalde vliegtuig gasturbines.

C

D
- Domme bommen

- Design Organisation (zie ook Type Certificaat Houder): Een design organisation is verantwoordelijk voor het design (ontwerp) van een vliegtuig, subsysteem of component. Meestal is er 1 design organisation die eindverantwoordelijk is voor het vliegtuig in zijn geheel. Om in de civiele luchtvaart te worden aangemerkt als een design organisatie is een goedkeuring van de nationale luchtvaartautoriteit noodzakelijk. Na deze goedkeuring beschikt een bedrijf over een Design Organisation Approval (DOA). In de militaire luchtvaart is deze goedkeuring geen vereiste.
In de civiele luchtvaart is er veelal naast de ontwerper van het vliegtuig een tweede ontwerper voor de motor. In de militaire luchtvaart worden bepaalde grote subsystemen ontworpen en geproduceerd door subdesigners. De hoofdesigner is slechts verantwoordelijk voor de integratie met het vliegtuig en de luchtvaarteisen die aan het vliegtuig in zijn geheel worden gesteld.

E
- EASA: Het European Aviation Safety Agency stelt luchtvaarteisen op voor aaneengesloten Europese staten in de vorm van Certification Specifications. Iedere staat heeft daarnaast een eigen civiele luchtvaartautoriteit voor de in die staat geregistreerde luchtvaartuigen en is bevoegd om strengere (maar niet mindere strenge) eisen op te stellen.
- ELINT: Electronic Intelligence

F
- FAA: De Federal Aviation Administration (FAA) is de nationale civiele luchtvaartautoriteit voor alle in de Verenigde Staten geregistreerde luchtvaartuigen.
- FAR 25: De Federal Aviation Regulations Part 25 is het topdocument met luchtwaardigheidseisen voor civiele verkeersvliegtuigen, opgesteld door de Amerikaanse civiele luchtvaartautoriteit (FAA). De FAR-25 is te vinden onder de USA Code of Federal Regulations, Title 14, Volume 1.
- Flaps
- Fly-by-wire systeem

G
- G-krachten
- Gevechtshelikopter

- Gewicht (leeg) Het gewicht (leeg) ofwel het Basis Gewicht of Empty Weight is het gewicht van een luchtvaartuig zoals die wordt gewogen veelal na assemblage bij de fabrikant. Het empty weight wordt gedefinieerd (Cf. FAA FAR-25.29) als het gewicht van het vliegtuig inclusief motoren en alle benodigde vloeistoffen zoals olie, hydraulische vloeistoffen en andere vloeistoffen die primair benodigd zijn voor het functioneren van het luchtvaartuig. Uitgezonderd hiervan is bijvoorbeeld drinkwater. Het empty weight wordt vertaald naar gebruikslimitaties van het betreffende luchtvaartuig en verwerkt in de bijbehorende manuals.

De definitie basis gewicht van een militair luchtvaartuig is gelijk aan commerciële luchtvaartuigen. Het basis gewicht van 1 type militair luchtvaartuig verschilt vrijwel per gebruiker. De voornaamste reden hiervan is dat vrijwel elke gebruiker in een andere configuratie vliegt. Dit heeft mede te maken dat (optionele) missie equipment die permanent in het luchtvaartuig kan worden geïnstalleerd veelal mee wordt gerekend in het empty weight. Deze (optionele) missie equipment kan sterk varieren per gebruiker vanwege specifieke behoeftes of export restricties aan secundaire gebruikers.

Voor een betere benadering kan het empty weight worden afgelezen aan de productie batch (bijvoorbeeld aangeduid met Lot XX) van de primaire gebruiker(s). Desondanks is het veelal onduidelijk wat de exacte configuratie is voor een bepaalde productie batch.

Binnen een vloot van een bepaald type militair luchtvaartuig bij een specifieke gebruiker kan er eveneens een onderscheid zijn in verschillende types, zonder dat dit direct is af te lezen aan de aanduiding. Het basis gewicht is bij militaire luchtvaartuigen sterk onderhevig aan veranderingen door vele modificaties die sterk afhankelijk zijn per gebruiker.
Het Gewicht (start, maximaal) ofwel het Maximum Take-Off Weight (MTOW) is daarentegen wel voor de meeste luchtvaartuigen van 1 type gelijk omdat dit direct gekoppeld is aan de flight envelope. Secundaire gebruikers van een specifiek militair luchtvaartuig en gebruikers met een kleine vloot zullen niet snel (ivm onderzoekskosten en capaciteit) de limieten van de flight envelope wijzigen.

- Geluidsbarrière
Grote helikopter: Onder een grote helikopter ofwel Large Rotorcraft wordt volgens de civiele regelgeving verstaan een helikopter met een maximum take-off weight van meer dan 9072 kg (20.000 pond).

Glass cockpit: modern cockpit design waar de systemen voor 90% uit elektronica bestaan. Het meest kenmerkende is de verwijdering van de analoge meters en de plaatsing van multifunctionele TFT schermen of touchscreens. Deze schermen bieden meer flexibiliteit. Er kan op op 1 scherm meerdere informatie tegelijkertijd worden weergegeven, bijvoorbeeld door omschakeling naar een andere modus.

GPS: Global Positioning System. Een van oorsprong Amerikaans navigatie systemen voor het Amerikaanse leger. Tegenwoordig is het systeem is ook bruikbaar voor anderen (burgers, bedrijven) ook buiten de USA.
Het systeem is echter nog steeds eigendom van het Amerikaanse leger. De risico's die hieraan verbonden zijn is dat het leger grote delen van het netwerk tijdelijk kan opeisen wanneer het die zelf nodig heeft (bijvoorbeeld tijdens OEF en OIF). Het GPS systeem wordt ook gebruikt voor de aansturing van bommen en raketten.
GPS heeft een afwijking van ongeveer 1 meter voor het Amerikaanse Leger en een afwijking van ongeveer 10 meter voor civiel gebruik.

H
HDC: Hoge Druk Compressor, toegepast bij bepaalde vliegtuig gasturbines. De HDC wordt aangedreven door de hoge druk turbine (HDT) en is gemonteerd op de zogenaamde N2-as.

HDT: Hoge Druk Turbine, toegepast bij bepaalde vliegtuig gasturbines

HUD: Head-Up Display. Een geavanceerd systeem waarbij belangrijke gegevens voor de piloot op een glazen plaat in het gezichtsveld van de piloot worden geprojecteerd. Moderne straaljagers zoals de F-15, F-16 en F/A-18 zijn hier al lange tijd mee uitgerust. Maar ook grote vliegtuigen zoals de C-130 (AMP updated) en de C-17 gebruiken een HUD. Het heeft voornamelijk toepassing in lucht-lucht gevechten en bij grote vliegtuigen bij het opereren onder tactische omstandigheden.

I

IFR: Instrument Flight Rules. IFR is een vliegprocedure waarbij gebruik wordt gemaakt van de instrumenten in de cockpit in plaats van het (visueel) naar buiten kijken.

IFR helikopter: Een helikopter die IFR is moet zijn uitgerust met additionele systemen in de categorieën ice protection (van systemen), communicatie, navigatie en de lichten.

Hierbij zijn de vereisten onder andere:
- SSR transponder vereist in de regio van operatie;
- Anti-coallision lights, position lights, landing lights die illumineren voor, beneden en zijwaarts van de heli;
- 2 VHF communicatie radio's waarmee ATC kan worden bereikt;
- 2 ADF en 2 VOR ontvanger units of andere navigatie systemen waarvan kan worden aangetoond dat ze nauwkeurig genoeg zijn voor navigatie;
- ILS Localizer receiver unit
- Ice protection van pitot tubes, engine inlets.

ILS: Instrument Landing System. ILS is een precisie landingssysteem dat vliegtuigen informatie geeft voor een veilige landing op de baan. ILS bestaat uit een localizer (aan het einde van de baan in de richting van waar men komt aangevlogen) voor horizontale geleiding naar de hartlijn van de baan, een glide slope (bij de baandrempel met een zendhoek van 3 graden) voor verticale geleiding naar de baan en marker beacons (outer, middle en inner) of een Distance Measuring Equipment (DME) voor afstand informatie. ILS staat voor zover door ons bekend/gezien op de NL luchtmachtbases: Soesterberg, Eindhoven, Volkel en Leeuwarden.

J
JDAM: Joint Direct Attack Munitions. Een geleide kit die van general purpose bommen GPS geleide bommen maakt met zeer hoge precisie. JDAM is satelliet gestuurd.

K
Kielvlak: Het kielvlak (rudder) is gemonteerd aan de staart van het vliegtuig en zorgt voor richtingsbesturing (Yaw). Daarnaast biedt het ook een bijdrage aan de richtingstabiliteit. Vliegtuigen met 2 staarten zoals de F-15, F-22 en Su-27 hebben ook 2 kielvlakken. Grote vliegtuigen als de Boeing 747 hebben ook 2 kielvlakken om zo over een reserve te schikken wanneer 1 deel zou uitvallen.

Kleine helikopter: Onder een kleine helikopter ofwel Small Rotorcraft wordt volgens de civiele regelgeving verstaan een helikopter met een maximum take-off weight minder dan 3175 kg en 9 of minder passagierscapaciteit.

KLu: Nederlandse Koninklijke Luchtmacht. De Klu is het lucht gedeelte van het Nederlandse Defensie. Info over het materieel klik hier. Info over de luchtmacht bases klik hier.

KM: Nederlandse Koninklijke Marine. De Nederlandse Marine beschikt op dit moment alleen nog de beschikking over Lynx helikopters die opereren vanaf Maritiem Vliegkamp De Kooy (MVKK)en vanaf de fregatten, amfibische schepen, bevoorradingschepen en patrouillevaartuigen. De lynx helikopters werden rond 2008 onderdeel van het nieuwe Defensie Helikopter Commando (DHC). De lynx helikopters blijven echter gestationeerd op Maritiem Vliegkamp De Kooy en worden vervangen door de NH90.

De voormalige P-3C Orion patrouille vliegtuigen zijn verkocht aan de Duitse Marine (8 vliegtuigen) en de Portugese Luchtmacht (5 vliegtuigen). Marine Vliegkamp Valkenburg is opgeheven.

L
LANTIRN: Low-Altitude Navigation and Targeting Infrared for Night. LANTIRN heeft een voorwaartskijkende infrarode capaciteit, live video feeback en video opslag.

LDC: Lage Druk Compressor, toegepast bij bepaalde vliegtuig gasturbines. De LDC wordt aangedreven door de lage druk turbine (LDT) en is gemonteerd op de zogenaamde N1-as.

LDT: Lage Druk Turbine, toegepast bij bepaalde vliegtuig gasturbines.

- Lift

Leading Edge: met de leading edge wordt het voorste punt van een vliegtuigvleugel bedoeld.

LMB: Lucht Mobiele Brigade. Aparte lucht-landingsbrigade van de KL de ook vaak de rode baretten worden genoemd. De LMB maakt veel
gebruik van de CH-47D Chinook en AS 532 Cougar helikopters van de Klu.

Luftwaffe: Duitse Luchtmacht

M
-MAA: Een Military Aviation Autority (MAA) is de luchtvaartautoriteit voor alle (of bepaalde) in de betreffende staat geregistreerde militaire luchtvaartuigen. Er zijn een of meerdere MAA's in onder andere de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland.

Maximum snelheid: De maximum snelheid van een vliegtuig wordt uitgedrukt in IAS (Vvo) of het getal van mach (Vmo: max operating). Welke van de 2 wordt gebruikt is afhankelijk van de hoogte. Vanwege compressibiliteitseffecten wordt op grotere hoogte overgeschakeld op Vmo.
MIDS: Multifunctional Information Distribution System
- MLA

- MIL-STD-1553B
MIl-STD-1553B is een digitale data bus oorspronkelijk voor de F-16 maar later ook toegepast in vele andere Amerikaanse vliegtuigen en Westerse vliegtuigen/helikopters. Deze databus heeft een capaciteit van 1MB/sec. Een opvolger is de IEEE 1394. Een geavanceerdere versie is de Edgewater Extended 1553.

- Motor: Moderne luchtvaartuigen worden aangedreven door een of meerdere motoren. Grofweg worden er op dit moment 3 type motoren gebruikt in de luchtvaart. Turbofan motoren die een vliegtuig voorzien van voortstuwing. Turboprop motoren (bij vliegtuigen) die een propellor aandrijven. Turboshaft motoren (bij helikopters) die de driveshaft aandrijft en zo de rotorbladen.

MTW: Maximum Taxi Weight. Dit is het maximale gewicht waarmee men een vliegtuig kan beladen. Hier zijn alle fuel eenheden bij inbegrepen en de cargo + passagiers. Het MTW is het gewicht van het vliegtuig als het nog aan de gate staat of op het platform alvorens men de motoren start en naar de startbaan gaat. Het MTW wordt uitgedruk in kilogram (of bij Maximum Taxi Mass in Newton).

N
NAVFLIR: Navigation Forward Looking Infrared (zie o.a. F/A-18 Hornet)

P
Primaire gebruiker(s): Een primaire gebruiker (of gebruikers) is de instantie die een specifiek type wapensysteem laat ontwikkelen. Vrijwel geen enkel wapensysteem is volledig uitontwikkeld op initiatief van een bedrijf. Omdat wapensystemen vaak alleen door overheden mogen worden gebruikt is het de nationale overheid (of in samenwerkingsverband meerdere overheden) die een verzoek tot ontwikkelen van een wapensysteem initieren. Hierbij neemt de primaire gebruiker de verantwoordelijkheid (kosten) voor de instandhouding (levenscyclus) van het wapensysteem. Indien andere gebruikers (secundaire gebruikers) overgaan tot aanschaf van hetzelfde wapensysteem zijn zij veelal afhankelijk van de instandhouding van de primaire gebruiker(s) (tenzij zij een grotere vloot bezitten en afgesproken is dat zij de instandhouding voor hen rekening nemen). Voor vrijwel de meeste wapensystemen geldt dat de primaire gebruiker of gebruikers de strijdkrachten zijn van Europa, de Verenigde Staten, Rusland en China.

Indien een primaire gebruiker (of gebruikers) besluit om - bij een bepaalde versie van het wapensysteem - zijn vloot te moderniseren naar een hogere standaard verdwijnt daarmee ook veelal de instandhouding van eerdere versies. Hierdoor zijn secundaire gebruikers vaak genoodzaakt de ontwikkelingen van de primaire gebruiker(s) te volgen.

Voorbeeld 1: De F-16 is het wapensysteem dat is ontwikkeld na vergelijking door de Amerikaanse overheid tussen de YF-16 en de YF-17. De Amerikaanse Luchtmacht is de primaire gebruiker van de F-16.
Voorbeeld 2: De Zweedse Luchtmacht is de primaire gebruiker van de Saab Gripen Model A, B, C en D. Omdat de Zweedse overheid geen behoefte had aan een voorgestelde E/F versie die de fabrikant Saab op de markt wilde zetten zou er een andere primaire gebruiker nodig zijn voor de instandhouding.
Voorbeeld 3: De strijdkrachten van Groot-Brittannië, Duitsland en Italië zijn de primaire gebruikers van de Tornado. Saudi-Arabië is een secundaire gebruiker.

Productie Organisatie: Een Productie Organisatie (PO) is verantwoordelijk voor het produceren van een luchtvaartuig of component. In de civiele luchtvaart mogen luchtvaartproducten pas worden gemaakt wanneer de nationale luchtvaartautoriteit zijn goedkeuring heeft gegeven. Hiermee krijgt het betreffende bedrijf een Production Organisation Approval (POA). In de militaire luchtvaart bestaat dit proces niet. Veelal is de Design organisation ook de Production Organisation. In de Russische militaire luchtvaart daarentegen is de design organisation een ander bedrijf dan de production organisation.

R
RAF: Royal Air Force (Britse luchtmacht)

Reactiegraad: Begrip afkomstig uit de stoomturbine theorie maar ook van toepassing bij vliegtuig gasturbine: De reactiegraad geeft de verhouding weer van de kinetische energie, welke een druk en temperatuur verhoging veroorzaakt in de rotor en de kinetische energie in de rotor en de stator samen.

RNLAF: Royal Netherlands Air Force (Internationale benaming voor de Nederlandse Koninklijke luchtmacht). Zie ook "Klu".

Rudder: de rudder ofwel het Kielvlak is gemonteerd aan de staart van het vliegtuig. De rudder is bij militaire vliegtuigen enkel (zoals de F-16, C-130 Hercules), dubbel (F-15, F-22, F-35 Lightning II) of helemaal niet uitgevoerd (B-2 Spirit). De rudder zorgt voor een de richtingstabiliteit van een vliegtuig. Uitslag van de rudder geeft een beweging die gieren (Yaw) wordt genoemd. Bij grote vliegtuigen als de Boeing 747 is het kielvlak dubbel uitgevoerd. Een enkele storing kan hier dus "niet" het heel Yaw-movement hinderen.

S
Single spool motor: een vliegtuig gasturbine waar de compressor bestaat uit 1 compressor gedeelte.

Slankheid: De slankheid met symbool A, is de spanwijdte gedeeld door de gemiddelde geometrische koorde. Een hoge slankheid werkt zeer verlagend op de geïnduceerde weerstand van de vleugel. Bij een lagere geïnduceerde weerstand is onder andere het brandstofverbruik lager. De meest ideale vleugelvorm is die van een vleugel met elliptisch koordeverloop. Helaas zijn dit soort vleugels een stuk duurder om te fabriceren. De welbekende Spitfire had een dergelijke vleugel.
Vliegtuigen die lange tijd vrij langzaam moeten kunnen vliegen, hebben baat bij een zo slank mogelijke vleugel hebben om de geïnduceerde weerstand zo klein mogelijk te houden. Een voorbeeld is de P-3C Orion.

Slats: slats zijn aan de leading edge gemonteerd en zorgen ervoor dat vliegtuigen onder grotere invalshoeken kunnen vliegen zonder stall te krijgen. Slats hebben een grote kromtestraal dan de voorkant (LE) van de vleugel. Bij een opening tussen de slat en de vaste vleugel trekken de luchtstromingen die onder de slat gaan, door het slot en dan over de vleugel heen de luchtstromingen die over de slat gaan en dan over de vleugel mee. Hierdoor blijft de grenslaag langer aanliggen wat loslating van de grenslaag tegen gaat (stall).

Spanwijdte: is de afstand bij en vliegtuig van tip tot tip, loodrecht op de langsas. De Spanwijdte wordt ook vaak opgegeven met winglets erbij, maar dat staat meestal vermeld.

Speed Brakes: zoals de naam al zegt zorgen ze voor vermindering van snelheid. Bij civiele vliegtuigen of van oorsprong civiele vliegtuigen wordt er gebruikt gemaakt van spoilers die aan beide kanten op de vleugel zijn gemonteerd. Deze gaan omhoog wat een verstoring van de luchtstroom tot gevolg heeft en zo een toename van "drag". Straaljagers hebben geen spoilers. Andere militaire vliegtuigen zoals de C-160 Transall hebben andere uitvoeringen van spoilers die bijeffecten hebben dan normale (lees civiel) toegepaste spoilers.

Stealth: Object dat niet of moeilijk door een radar wordt gedetecteerd doordat hij veelal geen rechte hoeken heeft. Er bestaan zowel stealth vliegtuigen, helikopters, schepen en landmacht voertuigen. Stealth vliegtuigen hebben ook een speciale verf die radarstraling absorbeert. Enkele bekende stealth vliegtuigen zijn de: F-117 Nighthawk, B-2 Spirit en F-22 Raptor.

T
Trailing Edge: met de trailing edge wordt het einde van een vliegtuigvleugel bedoeld. Meestal wordt een doorsnede van een vleugel genomen. Met het einde wordt dan de kant bedoeld waar de luchtstroming de vleugel verlaat.

Type Certificaat Houder: Een Type Certificaat Houder (TCH) is verantwoordelijk voor het Type Certificaat (TC) van 1 specifiek luchtvaartuig. Civiele luchtvaartuigen worden tijdens de ontwikkeling van het vliegtuig, ontworpen naar de daarbij behorende luchtvaarteisen. In de civiele luchtvaartwereld is een design organisation veelal ook de TCH. Nadat het ontwerp van een luchtvaartuig is afgerond dient de toekomstige TCH aan te tonen dat zijn product voldoet aan de geldende luchtvaarteisen. Om aan te tonen dat een luchtvaartuig aan alle eisen voldoet is een uitgebreid flight test program onderdeel van het certificeringsproces. De uiteindelijke goedkeuring hiervoor wordt verstrekt door de nationale luchtvaartautoriteit. Na afgifte van het TC is de TCH verantwoordelijk voor ontwerpwijzigingen aan het luchtvaartuig. Pas als het TC voor een specifiek vliegtuigtype is afgegeven kan het vliegtuig worden verkocht. De gebruiker van het specifieke luchtvaartuig dient zijn vliegtuig te gebruiken en te onderhouden conform de voorschiften die de TCH heeft afgegeven.

In de militaire luchtvaart bestaat dit proces niet. Om de vliegveiligheid in de militaire luchtvaart te vergroten wordt er de laatste jaren toegewerkt naar eenzelfde structuur. Koplopers hierin zijn de strijdkrachten van Groot-Brittannië en Nederland die een Militaire TCH vereisen om met een specifiek luchtvaartuig te mogen vliegen. Bij de ontwikkeling van het nieuwe Europese tactische transportvliegtuig, de Airbus A400M is er de mogelijkheid geschept voor afgifte van een militair TC.

Triple spool motor: een vliegtuig gasturbine waar de compressor bestaat uit een lage druk gedeelte, middel druk gedeelte en een hoge druk gedeelte. Onder andere de Britse motorfabrikant Rolls-Royce past dit toe.

Twin spool motor: een vliegtuig gasturbine waar de compressor bestaat uit een lage druk gedeelte en een hoge druk gedeelte.

U
USAF: United States Air Force (Amerikaanse Luchtmacht, maar dan het "Force" gedeelte, vergelijkbaar met de Nederlandse Lucht "macht". De VS kent namelijk ook de Air National Guard en Air Reserve die ook militair zijn maar niet (direct) zullen worden ingezet voor oorlogstaken).

USMC: United States Marine Corps. Het Amerikaanse Korps Mariniers, niet vergelijkbaar met het Nederlandse Korps Mariniers qua omvang. De Amerikanen hebben een enorm aantal eigen helikopters en vliegtuigen (waaronder straaljagers).

V
- Vleugel

- Vleugeloppervlakte: Het vleugeloppervlakte met symbool S, is de spanwijdte vermenigvuldigt met de gemiddelde geometrische koorde. Daarbij wordt het gedeelte dat eventueel door de romp of motorgondels steekt meegerekend.

Voortstuwing: Het principe van voortstuwing is gebaseerd op het versnellen of trachten te versnellen van de omgeving of een gedeelte ervan.

W
Winglets: Winglets zijn technische delen die aan het einde van een vleugel kunnen worden gemonteerd en bedoeld zijn om de stroming vanaf de onderkant van een vleugel naar de bovenkant tegen te gaan. Dit zal resulteren in een lagere geïnduceerde weerstand. Winglets kunnen bij vrijwel ieder vliegtuig worden gemonteerd maar heeft niet altijd het gewenste resultaat (lager brandstof verbruik).
Commerciële vliegtuigen met winglets zijn zoal de B738 en de Gulfstream IV. Militaire vliegtuigen met winglets zijn de C-17 Globemaster en de EMB 145H Erieye.

Cijfers				Disclaimer	Contact
Copyright © 2004-2023	Worldwide-Military.com